Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

Σαν σήμερα, στις 5 Ιουνίου του 1898, στο χωριό Φουέντε Βακέρος της Γρανάδα γεννήθηκε ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, ο Ισπανός ποιητής που μολονότι έζησε σε ένα περιβάλλον πουριτανικό, σεμνότυφο και βαθιά υποκριτικό, παρέμεινε καθαρός, πηγαίος και ουσιαστικός χωρίς ν' απαρνηθεί τις ιδέες και τις αξίες του.

Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Ήταν γιος του Φεδερίκο Γκαρθία Ροντρίγκεθ, πλούσιου αγροκτηματία, και της Βιθέντα Λόρκα Μορένο, δασκάλας. Το 1907 αρρώστησε σοβαρά και η ασθένεια αυτή του άφησε κατάλοιπο μια μικρή χωλότητα. Το 1909 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στη Γρανάδα, τον τόπο που σημάδεψε συναισθηματικά το μικρό Φεντερίκο. Το πρόβλημα στο αριστερό του πόδι τον εμπόδιζε να συμμετέχει στα παιχνίδια, ωστόσο δεν υπήρξε μοναχικό παιδί. Του άρεσε να δίνει διαταγές και οδηγίες και να παίζει τη "λειτουργία" στην αυλή του σπιτιού του, μια προσομοίωση του καθολικού εκκλησιαστικού τελετουργικού. Σταμάτησε το παιχνίδι αυτό, όταν εντυπωσιάστηκε από έναν θίασο κουκλοθέατρου που επισκέφτηκε το χωριό. Οι γονείς του του αγόρασαν ένα κανονικό κουκλοθέατρο κι άρχισε να δίνει αυτοσχέδιες παραστάσεις.

Το 1913 τέλειωσε τη φοίτηση κι έδωσε απολυτήριες εξετάσεις στο Κολέγιο της Ιερής Καρδιάς του Ιησού της Γρανάδας. Τα γεγονότα που χαράχτηκαν βαθιά στη μνήμη του αυτά τα χρόνια ήταν η θέα του πτώματος ενός υποτακτικού της οικογένειας και η ζωή του στο σχολείο, καθώς οι συμμαθητές του τον κορόιδευαν για τη θηλυπρέπειά του.

Το 1915 εγγράφηκε στό Πανεπιστήμιο της Γρανάδας, όπου σπούδασε νομικά και φιλοσοφία. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα κιθάρας και πιάνου από τον Μανουέλ ντε Φάλλια και δημιούργησε τις πρώτες μουσικές του συνθέσεις. Κατά την περίοδο 1916-17 έγραψε τα πρώτα του ποιήματα και δημοσίευσε την πρώτη του φιλολογική εργασία. Στα 1918, μετά από πολυήμερη εκδρομή με συμφοιτητές του στην Ανδαλουσία, έγραψε το πρώτο του βιβλίο Εντυπώσεις και τοπία.

Την άνοιξη του 1919 μετακόμισε κι εγκαταστάθηκε στη Μαδρίτη, στη φοιτητική εστία, όπου έμεινε ως το 1928. Εκεί γνωρίστηκε με τον κινηματογραφιστή Λουίς Μπουνιουέλ, το ζωγράφο Σαλβαδόρ Νταλί καθώς και με ποιητές μεταξύ των οποίων οι Ραφαέλ Αλμπέρτι, Πέδρο Σαλίνας, Νταμάσο Αλόνσο και Χουάν Ραμόν Χιμένεθ.

Το 1922 έδωσε διάλεξη στη Γρανάδα για το κάντε χόντο (cante jondo), το αρχαίο λαϊκό τραγούδι της Ανδαλουσίας που τραγουδιέται από τσιγγάνους με συνοδεία κιθάρας. Πίστευε ότι στις παραδόσεις της λαϊκής και τσιγγάνικης μουσικής βρισκόταν η βάση των πνευματικών του ενορμήσεων. Αργότερα την ίδια χρονιά μαζί με το Μανουέλ ντε Φάλλια διοργάνωσαν το πρώτο φεστιβάλ του κάντε χόντο στη Γρανάδα.

Την περίοδο 1929-30 αναζητώντας νέες πηγές έμπνευσης ταξίδεψε στις ΗΠΑ και την Κούβα. Στη Νέα Υόρκη, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, γνωρίστηκε με τον Αντρές Σεγκόβια κι ανανέωσε τους φιλικούς δεσμούς του με τον ταυρομάχο Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας, που εκείνη την εποχή βρισκόταν στη Νέα Υόρκη. Γαλουχημένος με τις αυστηρές αξίες της ισπανικής παράδοσης έπαθε σοκ από το θόρυβο και το χάος της μεγαλούπολης, της "πολιτείας χωρίς ύπνο" με "τα πλήθη που κατουράνε". Εντυπωσιασμένος από τα θέατρα, τα παράνομα μπαρ της εποχής της ποτοαπαγόρευσης, το Μπρονξ των μαύρων και τη Γουόλ Στρητ, έγραψε το Ποιητής στη Νέα Υόρκη. Έδωσε διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και σε άλλα κολλέγια των ΗΠΑ, καθώς και στην Κούβα, όπου έμεινε δυο μήνες. Μερικοί τίτλοι : "Φαντασία, έμπνευση και φυγή στην ποίηση", "Θεωρία και πράξη του Ντουέντε", "Τα παιδικά νανουρίσματα", κ.ά.

Επέστρεψε στην Ισπανία το καλοκαίρι του 1930. Μετά την παραίτηση από το θρόνο του βασιλιά της Ισπανίας Αλφόνσου ΙΓ΄ και την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, ο υπουργός παιδείας του ανέθεσε τη διεύθυνση μαζί με τον Εδουάρδο Ουγκάρτε ενός περιοδεύοντος πανεπιστημιακού θιάσου με τίτλο Η Παράγκα (La Baracca), που είχε στόχο να κάνει γνωστά στο κοινό των απομακρυσμένων πόλεων και χωριών της ισπανικής υπαίθρου τα έργα του κλασικού ισπανικού θεάτρου. Έτσι ταξίδεψε σ' όλη την Ισπανία κι ανέβασε έργα των Καλντερόν, Λόπε ντε Βέγκα, Τίρσο ντε Μολίνα, Θερβάντες, κ.ά. Ο θίασος ταξίδεψε και στη Νότια Αμερική (Αργεντινή, Βραζιλία, Ουρουγουάη), όπου γνώρισε θριαμβευτική επιτυχία.

Παράλληλα ο Λόρκα ολοκλήρωσε και εξέδωσε τις κορυφαίες του δημιουργίες Ματωμένος γάμος, Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα, Γέρμα, Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας. Έργα που μετά το θάνατό του το 1936 εκδόθηκαν και ανέβηκαν όχι μόνο στην Ισπανία αλλά και αλλού (Νέα Υόρκη, Μπουένος Άιρες, Παρίσι, Στουτγάρδη, Βερολίνο).

Ο ίδιος στο βιβλίο του Εκλογή ποιημάτων λέει για την ποίηση :

"Μα τι να σου πω για την Ποίηση; Τι να σου πω γι' αυτά τα σύννεφα, γι' αυτόν τον ουρανό; Να τα κοιτάζω, να τα κοιτάζω, να τα κοιτάζω και τίποτ' άλλο. Καταλαβαίνεις πως ένας ποιητής δεν μπορεί να πει τίποτα για την Ποίηση -- ας τ' αφήσουμε αυτά στους κριτικούς και τους δασκάλους. Μα ούτε εσύ ούτε εγώ ούτε κανένας ποιητής, δεν ξέρουμε τι είναι Ποίηση. Είναι εκεί! Κοίταξε! Έχω τη φωτιά μέσα στα χέρια μου, το ξέρω και δουλεύω τέλεια μαζί της, μα δεν μπορώ να μιλήσω γι' αυτή χωρίς να κάνω φιλολογία. Καταλαβαίνω όλες τις ποιητικές τέχνες. Θα μπορούσα να μιλήσω γι' αυτές, αν δεν άλλαζα γνώμη κάθε πέντε λεπτά. Δεν ξέρω. Ίσως μια μέρα αγαπήσω πολύ την κακή ποίηση, όπως αγαπώ σήμερα την κακή μουσική, παράφορα. Θα κάψω ένα βράδυ τον Παρθενώνα για ν' αρχίσω να τον χτίζω το πρωί και να μην τον τελειώσω ποτέ. Στις διαλέξεις μου μίλησα κάποτε για την Ποίηση, αλλά το μόνο για το οποίο δεν μπορώ να μιλήσω είναι η ποίησή μου. Όχι γιατί δεν έχω συνείδηση του τι κάνω. Αντίθετα, αν είναι αλήθεια πως είμαι ποιητής από χάρη του Θεού --ή του δαίμονα-- είναι εξίσου αλήθεια ότι είμαι ποιητής χάρη στην τεχνική και την προσπάθεια, και γιατί κατέχω απόλυτα το τι είναι ποίημα".

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ

Εκτός από το σπουδαίο έργο του ο Λόρκα έμεινε γνωστός και για το μυθικό θάνατό του. Ο Λόρκα, αν και ποτέ δεν ανέλαβε ενεργό δράση στην πολιτική, ήταν γνωστός για το πάθος του για ελευθερία. Έτσι, για τους ακροδεξιούς ήταν κομμουνιστής, εχθρός της εκκλησίας και ομοφυλόφιλος. Είχε συχνά αντιμετωπίσει τραμπουκισμούς και υποστεί λοιδορίες από ακροδεξιά έντυπα, που υπογράμμιζαν την ομοφυλοφιλία του. Το 1936 σε δείπνο προς τιμήν του ποιητή Ραφαέλ Αλμπέρτι, διάβασε ένα μανιφέστο των Ισπανών συγγραφέων κατά του φασισμού. Έτσι, όταν η πολιτική κατάσταση στην Ισπανία οδηγήθηκε στα άκρα και εκδηλώθηκε το πραξικόπημα του Φράνκο, μετά την εκτέλεση στις 3 Αυγούστου από τους φαλαγγίτες του κουνιάδου του και δημάρχου της Γρανάδας, κατέφυγε φοβούμενος τη σύλληψη στο σπίτι του φίλου του Λουίς Ροσάλες, που ήταν φιλικά διακείμενος προς τους επαναστάτες. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες του φίλου του να τον προστατέψει, συνελήφθη από τους φαλαγγίτες τη νύχτα της 17ης προς 18η Αυγούστου. Κρατήθηκε στο κυβερνείο και την ίδια μέρα μεταφέρθηκε στο Βιθνάρ όπου παραδόθηκε στην Guardia Civil. Στις 19 Αυγούστου την αυγή εκτελέστηκε στο Βιθνάρ. Ήταν μόλις 38 χρονών. Το πτώμα του δε βρέθηκε ποτέ.

Ακούμε:



I. Το χτύπημα και ο θάνατος

Ποίηση: Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Απόδοση στα Ελληνικά: Νίκος Γκάτσος
Σύνθεση & διεύθυνση ορχήστρας: Σταύρος Ξαρχάκος
Μπουζούκι: Κώστας Παπαδόπουλος
Σαντούρι: Τάσος Διακογιώργης
Αφήγηση: Μάνος Κατράκης
Ερμηνεία: Κώστας Πασχάλης
Έργο: Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας (1969)



Από έρωτα πεθαίνουν τα κλαριά

Ποίηση: Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Απόδοση στα Ελληνικά: Λευτέρης Παπαδόπουλος
Σύνθεση: Γιάννης Γλέζος
Ενορχήστρωση: Νίκος Μαμαγκάκης
Ερμηνεία: Γιάννης Πουλόπουλος
Έργο: 12 τραγούδια του Φ. Γ. Λόρκα (1969)


ΠΗΓΕΣ:
wikipedia
Ο Λόρκα στο ελληνικό τραγούδι
Κώστας Παπαδόπουλος: το τρίχορδο της ψυχής μας