Τα ξημερώματα της Κυριακής που μας πέρασε έσβησε ο Κώστας Μπαλάφας, ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους μας. Μαζί με τον Σπύρο Μελετζή και τον Τάκη Τλούπα αποτέλεσαν την «Αγία Τριάδα της ελληνικής φωτογραφίας».
Γεννημένος στο ορεινό χωριό Κυψέλη της Άρτας από τον Γιώργο και την Αρχοντούλα, φτωχούς αγρότες, ήδη από την ηλικία των έντεκα ετών κατεβαίνει στην Αθήνα και ρίχνεται στη βιοπάλη παρακολουθώντας παράλληλα και το νυχτερινό σχολείο. Το 1936 πηγαίνει για σπουδές στη Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων, απ' όπου αποφοιτά μετά από δύο χρόνια και πηγαίνει για στην Ιταλία για περαιτέρω σπουδές γαλακτοκομίας. Επιστρέφει το 1939 και διορίζεται έκτακτος υπάλληλος στη Γαλακτοκομική Σχολή, όπου τον βρίσκει ο πόλεμος και η κατοχή.
Η πρώτη επαφή του με τη φωτογραφία και τη φωτογραφική μηχανή γίνεται στα δεκατρία του χρόνια, όταν συνοδεύει το αφεντικό του στην ξενάγηση που κάνει ο τελευταίος στους συγγενείς του από την Αμερική. Βλέπει τότε τη μικρή και απλή φωτογραφική μηχανή Μπράουν της Κόντακ και κάνει τις πρώτες του λήψεις, που δεν είναι παρά οι φωτογραφίες της οικογένειας στο αττικό τοπίο της Πάρνηθας. Τούτη η εμπειρία τον μαγεύει και η απόκτηση μιας ολόδικής του φωτογραφικής μηχανής γίνεται όνειρο ζωής.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στα Ιωάννινα πουλάει το ρολόι του προκειμένου να συμπληρώσει το ποσό και ν' αποκτήσει μια Τζούνιορ Κόντακ, την οποία αντικαθιστά με μία Ρόμποτ στην Ιταλία και παράλληλα μαθητεύει πλάι σ' έναν φίλο του υπάλληλο φωτογραφείου που του διδάσκει τα μυστικά του σκοτεινού θαλάμου. Κι είναι αυτή η μηχανή που θα χρησιμοποιήσει για ν' αποθανατίσει την πορεία του ελληνικού στρατού προς το αλβανικό μέτωπο, την Κατοχή και τον ένοπλο αγώνα του ΕΛΑΣ στην Ήπειρο.
Με την τέχνη του ο Κώστας Μπαλάφας κατόρθωσε να αποτυπώσει σκηνές μιας δύσκολης ζωής σε μια δεινοπαθούσα Ελλάδα με πρωταγωνιστές ανθρώπους του μόχθου, του πόνου και του κατατρεγμού, οι οποίοι διατηρώντας την αγνότητα, την περηφάνια και την αξιοπρέπειά τους πάλεψαν με δύναμη και πείσμα να την ξαναστήσουν στα πόδια της. Τον μαγνήτιζε το πρόσωπο και το βλέμμα των ανθρώπων γιατί πάνω τους καταγράφονται ανεξίτηλα όλα όσα περνάει κανείς. «Τους αγάπησα, τους είδα πρώτα, μίλησα μαζί τους, είδα τα προβλήματά τους, και γι' αυτό ακριβώς δίνουν αυτή τη συγκίνηση οι φωτογραφίες. Πριν πατήσω το κουμπί γνωρίζω τον κόσμο, ζω μαζί του. Έκατσα με τους βοσκούς, κοιμήθηκα μαζί τους απάνω στα βουνά και είδα όλα τους τα προβλήματα. Έπειτα είμαι κι εγώ γόνος αγροτών, ξέρω τα προβλήματά τους. Αλλά και γενικά, όλοι οι άνθρωποι οι μεροκαματιάρηδες με συγκινούν ιδιαίτερα» [1], λέει σε συνέντευξή του. Και παρακάτω, σε ερώτηση της δημοσιογράφου σχετικά με τη χρήση του ασπρόμαυρου φιλμ και των νέων τεχνολογιών θα πει: «Δεν υπήρχε χρώμα τότε. Αλλά το χρώμα δεν το συμπαθώ και σήμερα. Προκειμένου να δώσεις καθαρή την αλήθεια, μόνο η ασπρόμαυρη φωτογραφία έχει τη δυναμικότητα. Πολλές φορές λέω στα παιδιά, στη Leica που διδάσκω, να μην ταλανίζονται πολύ με τα εργαλεία, αν θα είναι κι εκείνο και το άλλο. Το περισσότερο, το σημαντικότερο είναι να διαβάσουν ποίηση, να διαβάσουν λογοτεχνία, να μπορέσουν να σχηματίσουν ιδεατές εικόνες στο μυαλό τους. Τότε θα δούνε αυτά που τους περνούν απαρατήρητα σήμερα με άλλο μάτι, θα τα δουν με τα μάτια της ψυχής τους και θα τα δώσουν διαφορετικά [...] Εγώ είχα τις πιο απλές μηχανές, έναν φακό, πίσω το φιλμ. Έτσι μπορώ να κάνω ό,τι θέλω, γιατί μ' αυτές τις ηλεκτρονικές κάνει περισσότερο το μηχάνημα και όχι εσύ. Αν δεν μεταφέρεις συγκίνηση δεν κάνεις τίποτα. Χωρίς συγκίνηση δεν υπάρχει καλλιτεχνικό αποτέλεσμα». [2]
Παρακολουθήστε από το Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ και τη σειρά ντοκιμαντέρ με τίτλο «Η Ιστορία των χρόνων μου» ένα επεισόδιο αφιερωμένο στον Κώστα Μπαλάφα. (Διάρκεια: 30 λεπτά)
Συντελεστές:
Σενάριο - σκηνοθεσία: Κώστας Μαχαίρας
Διεύθυνση παραγωγής: Θάνος Λαμπρόπουλος & Φάνης Καραγιώργος
Δημοσιογραφική έρευνα: Κώστας Αλεξάνδρου
Έρευνα αρχείων: Κώστας Μαχαίρας & Αντώνης Μποσκοΐτης
Μοντάζ: Απόστολος Καρακάσης
Μουσική: Γιώργος Παπαδάκης
Φωτογραφία: Γιάννης Βαρβαρίγος
Παραγωγός: Θάνος Λαμπρόπουλος
_________________________________
ΠΗΓΕΣ:
Για τη φωτογραφία και [1]: Ελευθεροτυπία
[2]: Digital Photography (forum)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου